استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
وجه تسمیه استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
استان گلستان تا سال 1316 با عنوان ایالت یا ولایت گرگان (استرآباد) نامیده می‌شد که البته سرزمین پهناورتری را دربر می‌گرفت. از سال 1316 همراه با استان‌های کنونی تهران، مازندران، قم و سمنان بخشی از استان دوم ایران به‌شمار آمد. این استان تا سال 1376 بخشی از استان مازندران بود و در این سال به‌صورت استانی مستقل با نام گلستان که نام جنگل شرقی استان است، در عرصه سیاسی و اداری مطرح شد و شهر گرگان به عنوان مرکز آن برگزیده شد. در طول تاریخ نام‌های گوناگونی بر این سرزمین نهاده شده است از جمله ورکانه، هیرکانیا، استرآباد و گرگان. این سرزمین در اوستا به‌صورت «هرکانه»، در کتیبه بیستون «ورکانه» و در کتب پهلوی «وورکان» ضبط شده است. نویسندگان قدیم یونانی، نام آن را «هیرکانیا» نوشته‌اند. ذبیحی در این خصوص نوشته است: «در داستان‌های ملی ایران، نام دو گروه آمده است که گرگساران و سگساران باشند، گرگساران را باید، مردم ناحیه کنونی گرگان و سگساران را همان سکه‌ها (مردم سگستان، سگزستان)، سیستان نامید.» در گویش محلی منطقه، وِرک یا وِرگ به معنای گرگ آمده، به‌نظر می‌رسد تشابه ورگ با ورکانه در درستی این نظر تردیدی باقی نمی‌گذارد. درباره ساخت شهر گرگان، ابن اسفندیار، آن را ساخته گرگین میلاد می‌داند. اما برخی دیگر، ساخت آن را متعلق به یزید بن مهلّب می‌دانند. سر پرسی سایکس این شهر را ساخته انوشیروان؛ پادشاه ساسانی دانسته است. با ورود اعراب مسلمان به ایران، گرگان معرّب شد و جرجان نام گرفت و تا عصر مغول این نام دوام یافت و تبرستان (تپورستان) نیز به‌صورت طبرستان نوشته شد. این شهر در حملات مکرر مغولان و جانشینان آن‌ها مانند بسیاری از مناطق دیگر ایران، ویران شد. پس از خاموشی جرجان، استرآباد جایگزین آن شد. استرآباد که دومین شهر ایالت بود، ترقی کرد و نام آن به همه ایالت، تعمیم داده شد. برخی نام استر را برگرفته از اَستر به معنی اسب و برخی دیگر برگرفته از نام اِستر که برادرزاده مردخای یهودی بوده، می‌دانند. گفته میشود شهر باستانی استرآباد را خشايارشا به يادبود زن يهودی خود، كه او را اِستر (ستاره) نام نهاده بود، ساخت. داستان اِستر در روایت‌های یهودیان آمده که مقبره‌ای نیز به همین نام در همدان دارد. استرآباد در سال 1316 خورشیدی، به دنبال تغییر اسامی، تغییر نام داد و به اشتباه، گرگان نام گرفت و گرگان واقعی به سبب وجود گنبد قابوس در آن، به گنبدکاووس مشهور شد. رابینو می‌نویسد: «شهر گرگان را در زمان صفویه دارالملک می‌گفتند و در دوره قاجار به سبب وجود سادات به دارالمؤمنین مشهور شد.» | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
عوارض جغرافیایی استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ناهمواری‌های استان گلستان به سه بخش کوهستان، کوهپایه و دشت تقسیم میشود. ارتفاع بخش کوهستانی بیشتر از 3900 متر و ارتفاع دشت‌ها پایین‌تر از دریاهای آزاد است که این امر باعث شده تا از آب و هوایی متغیر و کم‌نظیر برخوردار شود. 1- ناحيه كوهستانی: اين ناحيه بخشی از رشته كوه‌های البرز شرقی است كه از غرب به شرق امتداد دارد و به تدريج به سوی شمال شرقی متمايل شده است و از ارتفاع آن كاسته میشود. اين كوه‌ها از منطقه هزار جريب (در استان مازندران) شروع شده و به صورت نواری هلالی شكل در شرق و شمال شرقی به كوه‌های آلاداغ، بينالود، هزار مسجد می‌پيوندد. 2- ناحيه كوهپايه‌ای: اين ناحيه بيشتر در جنوب و شرق استان و در دامنه ارتفاعات قرار دارد. در اين ناحيه به دليل نفوذپذيري زياد رسوبات، سفره‌های زيرزمينی آب فراوانی وجود دارد كه به صورت چاه و قنات مورد استفاده قرار می‌گيرند. 3- ناحيه جلگه‌ای: همزمان با عقب‌نشينی آب دريای خزر به دليل تغيير شرايط آب وهوايی، فرسايش شديد آبی و تراكم آبرفت رودها، اراضی جلگه‌ای وسيع و نسبتاً همواری به وجود آورده است. درسرزمين‌های پست و جلگه‌ای استان، رسوبات ضخيم ريزدانه‌ای به نام لُس (loss) كه از نظر كشاورزی و تهيه آجر و سفال اهميت فراوان اقتصادی دارد، پوشانده است. در واقع ناهمواری‌های استان گلستان همچون ساير نواحی البرز، در اواخر دوره تِرِشياری، شكل نهايی خود را یافته است. همچنين می‌توان گفت كه فرسايش نقش اصلی را در تغيير شكل كنونی ناهمواری‌ها داشته است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
کوه‌های استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
رشته کوه‌های البرز در قسمت جنوب و شرق استان گلستان به طور موازی و در جهت شرقی- غربی کشیده شده است و از مرز استان مازندران و گلستان شروع شده و به صورت نواری هلالی امتداد یافته و در شرق و شمال شرقی استان به کوه‌های آلاداغ، بینالود و هزار مسجد در استان خراسان شمالی می‌پیوندند. رشته کوه‌های البرز در سرتاسر جنوب استان، به منزله سدی است که از عبور رطوبت و ابرهای باران‌زا به داخل فلات مرکزی جلوگیری کرده، و سبب بارش‌های بیشتر در این منطقه میشود. به همین دلیل سراسر بخش جنوبی استان، به جز برخی از مناطق مرتفع‌تر تا 2400 متر، پوشیده از جنگل‌های انبوه است. ارتفاعات البرز شرقی که جنوب شهرستان کردکوی را فرا گرفته است، دارای قله‌هایی چون درازنو، وزمه کوه، چلستان، جهان‌نما و پلاش است. بلندترین کوه‌های این ناحیه، شاهوار و شاهکوه نام دارند که ارتفاع آن‌ها به ترتیب 3945 و 3816 متر و اغلب پوشیده از برف با دامنه‌هایی مه‌آلودند. در ارتفاعات شاهکوه یخچال‌های طبیعی وجود دارد. در این بخش، آبشارهای و مناطق حفاظت شده قرار دارند که از میراث‌های طبیعی استان به‌شمار می‌روند. از دیگر ارتفاعات این استان می‌توان از قلعه ماران (3010 متر)، كوه وج متو و چالو (2758 متر)، قله چالويی (3750 متر)، شمشيربر و قزلق (2850 متر)، قله خوش ييلاق (2802 متر) و كورخود در شرق گنبد كاووس (2819 متر) اشاره نمود. قله کهکشان نیز با ارتفاع 3813 متر، بین استان گلستان و سمنان قرار دارد که از مرتفع‌ترین قله‌های ایران به شمار می‌آید. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
غارهای استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ده‌ها غار کوچک و بزرگ در استان گلستان ثبت شده است. غارهای این استان عبارتند از: غار آبریز طلا کوهی: در خصوص نام این غار به دلیل ریزش آب از بلندی و ایجاد غار، احتمالا آبریز نام گرفته و طلا کوهی نیز به دلیل وجود آثار باستانی در دنباله آن گفته میشود. این غار در ارتفاع 381 متری از سطح دریا قرار دارد و دارای 1 دهانه می‌باشد. این غار در 6 کیلومتری مینودشت در سمت جنوب جاده مبارک‌آباد در انتهای روستای جاده چشمه قرار دارد. طول غار 80 متر و عمق آن 20 متر می‌باشد. این غار طبیعی بر اثر جریان آب در زیر آبشاری که هم اکنون از آن اثری نیست به وجود آمده است و هم اکنون در آن آبی وجود ندارد ولی به دلیل وجود سنگ‌های لایه‌ای از جنس آهک، از چند نقطه ریزش کرده و مسیر اصلی آب نیز اکنون پس از 9 متر بسته شده است. در داخل مقدار زیادی از فضولات خفاش دیده میشود ولی از این جانوران اثری نیست. غار كيارام :اين غار كه در محل به نام «غار وسط دل دل» معروف است، در نزديكی روستای فرنگ فارسيان از توابع شهر گاليكش شهرستان مينودشت قرار دارد. غار كيارام به لحاظ قدمت، قديمی‌ترين غار مسكونی شناخته شده در استان گلستان محسوب میشود. در سال 1342 خورشیدی، چارلز مک بورنی از دانشگاه كمبريج انگلستان مكان باستانی فوق را شناسايی و اقدام به گمانه‌زنی نمود. بر اساس آثار به دست آمده از حفاری، قدمت اين مكان به دوره پارينه سنگی ميانه (حدوداً صدهزار سال قبل از ميلاد) می‌رسد و اين غار در اين دوران محل سكونت گروه‌های شكارچی و جمع‌آوردگان غذا بوده است .   غار شیرآباد: از غارهای مهم طبیعی و جالب غار شیرآباد در شهرستان رامیان است که ضمن جاری بودن آب از آن و ایجاد آبشارهای گوناگون، زیستگاهی بسیار مهم برای بعضی از گونه‌ها از جمله سمندر کوهستانی به‌شمار می‌رود. درباره این غار، افسانه‌ها و روایات گوناگونی در محل وجود دارد. عده‌ای آن را غار دیو سپید می‌نامند. بر قسمت اعظم غار تاریکی مطلق حکمفرماست و در انتهای آن نیز چشمه‌ای وجود دارد که منشأ ایجاد غار در طول قرن‌های گذشته بوده است. به دلیل ویژگی‌های ساختمانی و جنس زمین، حرکت آب باعث تشکیل استخر و سنگ‌های حوضچه‌ای و استالاکتیت (قندیل‌های آهکی که از سقف غار آویزان هستند) شده است. آب این آبشارها که با درخشندگی و صدای خاصی از این ارتفاع به داخل استخرهای پایین‌دست فرو می‌ریزند، به‌عنوان عنصر ممتاز طبیعی به‌شمار می‌آیند و قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای را برای جذب جهانگردان و محققان ایرانی و خارجی فراهم آورده است. از آن جایی که محیط‌های بیرونی غار، کوهستانی و جنگلی است، زیستگاه مناسبی برای مرال، شوکا، خرس، پلنگ و سایر گونه‌های جانوری است. مجموعه غار و آبشارهای شیرآباد به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی به سازمان حفاظت محیط زیست معرفی شده است. غار و آبشارهای شیرآباد در شهرستان رامیان و در نزدیکی شهر خان‌ببین واقع شده‌اند. از خان‌ببین به روستای شیرآباد حدود 5 کیلومتر به سمت جنوب راه می‌باشد. بعد از روستای شیرآباد و گذشت 3 کیلومتر از جاده آسفالته، راه مالرویی وجود دارد که به سمت آبشارها پیش می‌رود. این غار بعد از آبشار دوم و نرسیده به آبشار سوم واقع است. دهانه بزرگ این غار در سمت راست به خوبی مشخص است.    غار پشمکی: این غار در ارتفاع 1199 متر از سطح دریا قرار دارد و دارای یک دهانه می‌باشد. این غار دارای 30 متر طول و 2 متر عمق است و در شهرستان رامیان در روستای پاقلعه قرار دارد.  غار حمام خدایی: در قدیم به دلیل شکل خاص غار، مردم روستای پنو در زمستان برای استحمام از آب داخل غار و در تابستان از آب موجود در مقابل غار استفاده می‌کردند بنابراین به دلیل کارکرد این غار برای مردم محل، به این نام معروف شد. این غار در ارتفاع 1050 متری از سطح دریا قرار دارد و دارای یک دهانه می‌باشد. در شرق روستای پنو و در کنار راه فرعی روستای پنو به دوزین، دهانه بزرگ این غار به خوبی در کنار دره کم عمقی که اهالی محل به آن اریبی می‌گویند، مشخص می‌باشد.   غار سم: نام این غار (سُم) در زبان محلی به معنای حفره و غار می‌باشد. این غار در ارتفاع 1700 متری از سطح دریا قرار دارد و دارای یک دهانه می‌باشد. غار سم در نزدیکی قله کوه خواجه قنبر (امامزاده بالای کوه) و در قسمت غربی روستای نام نیک به فاصله تقریبی 2 ساعت راهپیمایی قرار گرفته است. این غار طبیعی از جنس آهک می‌باشد که بر اساس جریان آب از داخل سنگ‌های آهکی بسط و گسترش یافته است. دهانه این غار در یک محوطه باستانی قرار دارد و در داخل غار بقایای سفال مربوط به دوران کهن و اسکلت‌هایی دیده شده است. در دهلیزهای آغازی این غار نیز بقایای اسکلت انسانی موجود است. غار سم؛ دومین غار عمیق کشور می‌باشد.    غار گرو (گرآو): غار گَرُو در ارتفاع 1189 متری از سطح دریا واقع شده است و دارای یک دهانه می‌باشد. طول این غار تقریباً 200 متر است. این غار طبیعی بر اثر جریان آب تشکیل شده و در بهار و سال‌های پرآبی، آب از دهانه این غار جاری میشود و در راهروهای ورودی غار جریان می‌یابد. این غار در شهر گالیکش شهرستان مینودشت، روستای دوزین قرار دارد.   از دیگر غارهای استان غار اژدر کوه، غار جهان نما (واقع در منطقه حفاظت شده جهان نما)، غار دیواره شمالی قلعه موران، غار سیامرز کوه، غار سید رشید، غار گنج‌خانه، غار لنجرود، غار مبارک‌آباد، غار یخچال می‌باشند. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دشت‌های استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ناحیه دشت از جایی که دامنه‌های کوهپایه‌ای با اراضی حاصل‌خیز به پایین‌ترین ارتفاع در مراکز جمعیتی و کشاورزی در کناره گرگان‌رود می‌رسند، شکل می‌گیرد. جلگه‌ای پهناور با طول 150 و عرض 60 تا 80 کیلومتر. این ناحیه به دشت گرگان و بخشی از آن به نام ترکمن صحرا مشهور است. پدید آمدن این جلگه حاصل ته‌نشست دریای خزر است. حدّ شمالی آن رود اترک و حدّ جنوبی، بخش میانی استان و رودخانه گرگان‌رود است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
رودخانه‌های استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی، این استان دارای رودخانه‌های پرآب و مهمی است که از ارتفاعات رشته کوه‌های البرز سرچشمه می‌گیرند. رودهای جاری استان كه تعداد آن بالغ بر 40 رود است و عموماً ار جنوب به شمال و از شرق به غرب جريان دارند، از شريان‌های اصلی و ارزشمند حيات اقتصادی به ويژه در عرصه كشت انواع محصولات كشاورزی استان به شمار می‌آيند. در اين ميان سه رود مهم اترک، گرگان‌رود و قره‌سو از جمله رودهای دائمی استان می‌باشند که همواره بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان را تحت الشعاع خود قرار داده‌اند. 1- رود اترک: وجه تسميه اين رود برگرفته از «اتراك» (جمع ترک) می‌باشد. علت آن است كه در طی دوران مختلف تاريخی بعد از اسلام، ترك‌ها (شاخه اوغوزها) در كناره‌های آن می‌زيستند. رود اترک يكی از طولانی‌ترين رودهای كشور محسوب میشود كه از ارتفاعات هزار مسجد استان خراسان شمالی سر چشمه می‌گيرد. طول آن 545 كيلومتر بوده و تقريباً 120 كيلومتر از رود، مرز دو كشور ايران و تركمنستان را شامل میشود. جهت اين رود شرقی– غربی می‌باشد كه پس از عبور از مناطق كوهستانی به تپه ماهورهای كم ارتفاع مرزی و دشت سرازير شده و در محلی بنام«چات» (مرز ايران و تركمنستان)، رشته فرعی سومبار به آن می‌پيوندد. رود اترک در خاک تركمنستان در خليج حسنعلی به دريای مازندران می‌ريزد. مهم‌ترين شاخه‌هاي آن شامل سومبار، آجی سو، آق سو، خسرتوت، گرگانلی و گوگول چای می‌باشد. سطح حوضه آبريز رودخانه اترک در خاک ايران دارای 26900 كيلومتر مربع می‌باشد. اين رود تأثير بسزايی در كشت محصولات كشاورزی داشته و يكی از عوامل توسعه اقتصادی استان در نواحی شمالی و شمال شرقی به شمار می‌آيد. 2- رود گرگان‌رود: اين رودخانه با طول حدود 300 كيلومتر و با حوضه آبريز 10250 كيلومتر مربع از دامنه‌های شمالی البرز شرقی و دامنه‌های غربی ارتفاعات استان خراسان شمالی سرچشمه می‌گيرد و از به هم پيوستن رودهای زاو، دوغ، چهل چای، زطرين گل، تيل آباد، راميان، محمدآباد و … تشكيل میشود. جهت جريان آب این رودخانه‌ها از شرق به غرب می‌باشد و شاخه‌های آن از رشته كوه البرز سرچشمه گرفته و از جنوب به شمال جريان دارند و پس از عبور از شهرهای گنبد كاووس و آق قلا در غرب خواجه نفس با تشكيل دلتای بزرگی به دريای مازندران می‌ريزد. متوسط آبدهی سالانه آن حدود 920 ميليون متر مكعب می‌باشد كه حدود 420 ميليون متر مكعب آن به مصرف كشاورزی می‌رسد. در استان گلستان به منظور بهره‌برداری بيشتر از آب برای توسعه كشاورزی، سد وشمگير و گلستان 1 و 2 بر روی رود گرگان و شاخه‌های آن احداث شده است. ناحيه‌ای كه اين رودخانه در آن جريان دارد جدای از اين كه يكی ازحاصلخيزترين مناطق كشاورزی استان و كشور را تشكيل می‌دهد، منشأ و منبع تحولات عظيم تاريخی و اجتماعی در طی دوره‌های مختلف بوده است. 3- رود قره سو: شاخه اصلی اين رودخانه از ارتفاع 2900 متری كوه‌های اسب چر، سوس و قزيمان سرچشمه می‌گيرد و بعد از پيمودن چشمه‌سارها و شاخه‌های فرعی به نام رودخانه باغشاه و كمی پايين‌تر به نام گرماب دشت سرانجام با ساير شاخه‌های فرعی، رودخانه قره سو را تشكيل می‌دهد. طول آن 160 كيلومتر و در جنوب استان با جهت شرقی- غربی جريان دارد. از مهم‌ترين شاخه‌های آن می‌توان به گرماب دشت، چهل چهار آب، شصت كلا، فسن رود ، النگ دره، نوشن و زيارت اشاره نمود. اين رود بعد از پيمودن از چند دهستان بين بندر تركمن و بندر گز در كنار روستای قره سو به خليج گرگان می‌ريزد. اين رود از يک سو مهم‌ترين منبع تغذيه‌كننده خليج گرگان بوده و از سوی ديگر يكی از مراكز عمده تكثير انواع ماهيان استخوانی نظير ماهی كلمه، ماهی سفيد، سيم، كپور و كفال می‌باشد. به منظور تأمين آب آشاميدنی شهر گرگان و آبياری زمين‌های كشاورزی، سد كوثر بر روی رود گرماب دشت؛ از شاخه‌های اصلی قره سو، احداث شده است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آبشارهای استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
آبشارهای لُوه: در فاصله 14 کیلومتری غرب پارک ملی گلستان و در جنوب روستای لوه در شهر گالیکش شهرستان مینودشت، مجموعه آبشارهایی به همین نام واقع شده است. از تقاطع راه اصلی تا این آبشارها نزدیک به 5 کیلومتر است. مجموعه آبشارهای لوه از چندین آبشار کوچک و بزرگ به‌صورت پلکانی تشکیل شده که هر کدام آن‌ها، حوضچه‌هایی را تشکیل داده‌اند. ارتفاع یکی از آبشارها به 15 متر می‌رسد. همجواری این آبشار با پارک ملی گلستان و شاهراه تهران- مشهد، در کنار طبیعت زیبا و هوای لطیف آن، ارزش جهانگردی ویژه‌ای به آن بخشیده است.  آبشار کبودوال: این آبشار در 4 کیلومتری جنوب شهرستان علی‌آباد کتول و در عمق دره‌ای از جنگل‌های انبوه قرار دارد. آب این آبشار که از چشمه‌های جنوبی ارتفاعات تشکیل شده است، زلال و شفاف و قابل آشامیدن می‌باشد. این آبشار یکی از مهم‌ترین تفرجگاه‌ها استان محسوب میشود و از تنوع گونه‌های گیاهی و چشمه‌های فراوان برخوردار است. این آبشار در فصول بهار و تابستان محل تفریح انبوه زیادی از مردم منطقه و گردشگران و طبیعت‌دوستان می‌باشد.  آبشار گلستان: آبشار گلستان در بالادست گردشگاه آبشار در پارک ملی گلستان واقع شده است. ارتفاع آبشار حدود 19/5 متر و دارای آب همیشگی است.  آبشار زيارت :اين آبشار در 18 كيلومتری شهر گرگان و در 5 كيلومتری جنوب روستای زيارت واقع شده است. آبشار زيارت در مسير يكی از شعبات فرعی رودخانه خاصه رود قرار دارد. اين رود از ارتفاع حدود 16 متری به داخل حوضچه‌ای می‌ريزد. اين آبشار در فصول بهار و تابستان محل بازديد و گردش مردم منطقه و ساير نقاط كشور است. آبشار رنگو :آبشار رنگو در 6 كيلومتری جنوب غربی شهرستان گرگان واقع شده است. اين آبشار كه بستری نيم دايره‌ای شكل دارد، شامل يک محل ريزش اصلی و چند محل ريزش فرعی است و حدود 7 متر ارتفاع دارد. با توجه به وضعيت و نمای زيبای آبشار و وجود تنوع پوشش گياهی در پيرامون آن و برخورداری از هوای خنک و لطيف، يكی از جاذبه‌های طبيعی استان محسوب میشود. آبشارهای شیرآباد: آب این آبشارها که با درخشندگی و شکوه خاصی از ارتفاع زیاد به داخل استخرهای پایین‌دست فرو می‌ریزند، به‌عنوان عنصر ممتاز طبیعی به‌شمار می‌آیند و قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای را برای جذب جهانگردان و محققان ایرانی و خارجی فراهم آورده است. امروزه این مجموعه آبشارها مورد توجه زیادی قرار گرفته است. مجموعه غار و آبشارهای شیرآباد به‌عنوان یک اثر طبیعی ملی به سازمان حفاظت محیط زیست معرفی شده است. غار و آبشارهای شیرآباد در شهرستان رامیان و در نزدیکی شهر خان‌ببین واقع شده‌اند. از خان‌ببین به روستای شیرآباد حدود 5 کیلومتر به سمت جنوب راه می‌باشد. بعد از روستای شیرآباد و گذشت 3 کیلومتر از جاده آسفالته، راه مالرویی وجود دارد که به سمت آبشارها پیش می‌رود. آبشار اول 25 متر ارتفاع و 81 متر عمق و آبشار دوم آن 12 متر ارتفاع و 80 متر عمق دارد و به عنوان و عروس آبشارهای منطقه نیز شناخته میشود. آبشارهای شیرآباد همه ساله تعداد بی‌شماری از مسافران و علاقه‌مندان طبیعت را به سوی خود جذب می‌کنند.   | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تالاب‌های استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تالاب آلاگل: تالاب آلاگل در 60 کیلومتری شمال گنبد کاووس و در شرق جاده آق‌قلا به اینچه‌برون واقع شده است. مساحت آن در زمان پرآبی به 2500 هکتار و عمق آن به 5/2 متر می‌رسد. آب این تالاب همانند تالاب‌های آجی‌گل و آلماگل از رودخانه مرزی اترک و زهکشی‌های طبیعی نهرهای شور به نام‌های سامان و شورجه تأمین میشود. بعضی از نقاط پیرامونی تالاب با نی و جگن و درختچه‌های گز پوشیده شده و بستر آن را در اکثر نقاط، پوشش سبزی از جلبک به‌طور یکنواخت دربر گرفته است. هر ساله در فصل مهاجرت، هزاران پرنده به این تالاب و دیگر تالاب‌های استان آمده و انواع قو، فلامینگو، اردک، پرستوی دریایی، چنگر، غاز، سلیم، کاکائی، بالکان، آبچلیک و ... را می‌توان در آن‌جا مشاهده کرد.  تالاب آجی گل :اين تالاب در شمال شهرستان گنبد كاووس و در جنوب روستای تنگلی واقع شده است. مساحت آن حدود 360 هكتار می‌باشد. در ضلع غربی اين تالاب درياچه نمک به مساحت حدود 80 هكتار قرار گرفته است. عمق اين تالاب از 1 تا 15 متر در نقاط مختلف متغير است. آب اين تالاب نيز از رود مرزی اترک تأمين می‌گردد.  تالاب آلماگل :تالاب آلماگل كه كوچک‌تر از تالاب‌های آلاگل و آجی گل می‌باشد، در حدود 55 کیلومتری شمال شهرستان گنبد كاووس و در ضلع شمالی جاده گرگان به اينچه برون واقع شده است. مساحت آن بالغ بر 200 هكتار می‌باشد و عمق آن از 1 تا 3 متر در نقاط مختلف، متغير است. تالاب گمیشان: در شمال غرب بخش گمیشان در شهرستان بندر ترکمن تالابی زیبا واقع شده است. ضلع جنوبی تالاب به رودخانه گرگان‌رود، ضلع شمالی آن به مرز ایران و ترکمنستان، ضلع غربی آن به دریای خزر و شرق آن به دشت گمیشان متصل است و حدود 7 کیلومتر نیز در خاک کشور ترکمنستان امتداد دارد. بخش شمالی تالاب گمیشان به علت دارا بودن شرایط مطلوب به عنوان منطقه حفاظت شده معرفی و در فهرست تالاب‌های بین‌المللی در کنوانسیون رامسر قرار گرفته است. خليج گرگان :خليج مثلث شکل گرگان كه بر اثر پيشروی رشته ساحلی شبه جزيره ميانكاله به سمت شرق در دريای خزر تشكيل شده است، 400 كيلومتر مربع مساحت دارد. طول آن در جهت غربی- شرقی 55 كيلومتر و عرض آن بين 4 تا 12 كيلومتر متغير است. دهانه خليج باريک و اندازه آن 700 متر است. عمق آن از 1 تا 5 متر متغير است. در جنوب و غرب خليج دشت وسيعی قرار دارد كه بيشتر آن را زمين‌های زراعی و واحدهای دامداری فرا گرفته است. شبه جزيره ميانكاله :شبه جزيره ميانكاله در سواحل جنوبی و منتهی‌اليه جنوب شرقی دريای خزر واقع شده است. اين شبه جزيره با تپه‌های شنی ساحلی به طول 6/5 كيلومتر از دريا جدا میشود. ميانكاله از شمال به دريای خزر و از جنوب به خليج گرگان و از شرق به آشوراده و از غرب به مرداب لپو (در استان مازندران) محدود است. در اين شبه جزيره درختچه‌هايی از قبيل انار و تمشک وحشی می‌روید. اين شبه جزيره به همراه خليج گرگان در زمره پناهگاه‌های حيات وحش كشور است كه به علت اهميت زياد آن به عنوان ذخيره‌گاه زيست كره در جهان به ثبت رسيده است. پوشش گياهی و جانوری ويژه و چشم‌اندازهای طبيعی و متنوع آن به ويژه در منطقه ساحلی، اين محدوده را يكی از قطب‌های مهم گردشگری در استان گلستان و شمال كشور تبديل نموده است.    | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ویژگی‌های اقلیمی استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
با توجه به نحوه قرار گرفتن رشته کوه‌های البرز و جلگه‌های سواحل جنوبی و شرقی دریای خزر و نیز با توجه به تأثیر عرض و ارتفاع جغرافیایی، دوری و نزدیکی به دریا، وجود بیابان‌های جنوبی ترکمنستان، وزش بادهای محلی و پوشش متراکم جنگلی، استان گلستان از نظر اقلیمی به سه بخش آب و هوای معتدل گرم و بارانی با زمستانی ملایم در حدّفاصل بین قره سو و کوهستان، آب و هوای صحرایی گرم در ناحیه اترک و گرگان رود و آب و هوای بیابانی گرم و خشک با بارندگی کم در ناحیه کوچکی از شمال منطقه گرگان تقسیم میشود. به طور کلی استان گلستان در بیشتر قسمت‌ها دارای آب و هوای معتدل مدیترانه‌ای است ولی قسمت‌های جلگه‌ای و اراضی پست گرگان به لحاظ مجاورت با صحرای ترکمنستان، دوری از دریا و کاهش ارتفاعات، آب و هوای نیمه بیابانی و گرم دارد. از آن‌جا که رطوبت و بارندگی بخش‌های شمالی ایران، از غرب به شرق، کاهش می‌یابد، بارندگی گرگان و پیرامون آن بسیار کم‌تر از مازندران و گیلان است، چنان که در شرق استان، هوا خشک‌تر از دشت‌های میانی است. ضمن آن که در مسیر شمال به جنوب نیز، متناسب با افزایش ارتفاع، تغییرات بسیاری در آب و هوا و ریزش باران و برف مشاهده میشود. هرچه به مناطق کوهستانی نزدیک‌تر شویم، دمای هوا کاهش می‌یابد. در ارتفاعات درازنو، جهان‌نما و پلاش (در جنوب شهرستان کردکوی)، زمستان‌ها سرد و طولانی است و ارتفاع برف در برخی از سال‌ها به 3 الی 5 متر می‌رسد. سردترین ماه‌های سال، دی و بهمن و متوسط روزهای یخبندان منطقه، 18 روز در سال و گرم‌ترین ماه‌های سال، تیر و مرداد است. حداقل درجه حرارت مطلق، معادل 12/6 درجه سانتی‌گراد است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بادهای استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
استان گلستان در معرض دو نوع جریان باد قرار دارد که هریک از آن‌ها، تأثیر خاص و متضادی بر آب و هوای این منطقه دارند. دسته اول، جریان‌هایی هستند که از شمال به جنوب می‌وزند و منشأ آن سیبری و مناطق سردسیر است که در زمستان‌ها سبب سرد شدن هوا، ریزش برف و پدید آمدن یخبندان و در تابستان‌ها، موجب خنکی و لطافت هوا میشود. دسته دوم، جریان‌هایی هستند که از غرب به شرق می‌وزند و منشأ مدیترانه‌ای و خزری دارند. این جریان‌های هوا حامل رطوبت بوده و ابرهای باران‌زا را در طول دشت پراکنده می‌سازند. به همین دلیل میزان رطوبت و بارندگی از غرب به شرق کاهش می‌یابد. این جریان در تابستان عامل تعدیل هوای دشت گشته و موجب مرطوب شدن دامنه‌ها می‌شوند. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پوشش گیاهی استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
استان گلستان از لحاظ برخورداری از میراث طبیعی، کم‌نظیر است. تنها پارک ملی گلستان دارای زیست متنوع جنگلی و استپی است که محل زیست گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی است. این استان به جهت داشتن آبشارهای زیبا، جنگل‌های انبوه، رودهای مهم و گونه‌های مختلف پرنده و خزنده و پستاندار مشهور است. ذخیره‌گاه‌ها، پارک‌های جنگلی، تالاب‌ها، مراکز گردشگری و مناطق حفاظت‌شده این استان مجموعه‌ای غنی و متنوع زیست محیطی را در استان پدید آورده است. با توجه به موقعيت جغرافيايی، شرايط آب و هوايی و جنس خاک، استان گلستان از پوشش گياهی متنوعی از قبيل جنگل انبوه، چمنزار و استپ برخوردار است. همجواری با دريای خزر و رشته كوه‌های البرز سبب شده است كه به تبعيت از آب و هوا در دامنه شمالی البرز از خط ساحلی دريای خزر تا قلل مرتفع برحسب افزايش ارتفاع، پوشش گياهی متنوعی به صورت نوارهای مشخصی به وجود آيد. ارتفاعات بيش از 1000 متر، پوشيده از چمنزارها و مراتع كوهستانی است. ارتفاعات كمتر از 1000 متر و كوهپايه‌ها، پوشيده از جنگل‌های انبوه بزرگ است كه بيشترين گونه‌های درختی آن را راش و توسكا و افرا و ممرز تشكيل می‌دهند و از كوهپايه‌ها به طرف شمال (جلگه) و از حدود شمال گرگان رود تا مرز تركمنستان، بيشتر از گياهان مراتع استپی پوشيده شده است. در ناحيه مرتفع جنوبی، جنگل‌های سوزنی برگ ارس منطقه زيبايی را به وجود آورده است. 1- جنگل‌ها: حدود 20 درصد مساحت استان را جنگل‌ها تشکیل می‌دهند. اين جنگل‌ها كه از گلوگاه در غرب تا گليداغ در شزق گسترش دارند، دارای سه چهره متفاوت مرطوب، نيمه مرطوب و نيمه خشک می‌باشند. جنگل‌ها با توجه به كيفيت و نوع آن‌ها، به سه گروه تجاری، حفاظتی و مخروبه تقسيم می‌گردند. جنگل‌های استان گلستان يكی از مهم‌ترين و ارزشمندترين جنگل‌های تجاری و صنعتی محسوب می‌شوند. گونه‌های بسيار باارزشی چون بلند مازو، راش، توسكا، افرا، ملچ، نمدار، ممرز، ون، گردو و بارانک در اين جنگل‌ها وجود دارند كه از نظر زيست محيطی و اقتصادی دارای اهميت فراوان می‌باشند. علاوه بر گونه‌های فوق باید به گونه كمياب سرخدار اشاره كرد كه به صورت نسبتاً خالص و انبوه در محدوده‌ای از جنگل‌های علی‌آباد وجود دارد. از گونه‌های كمياب ديگر می‌توان به ذربين و سرونوش اشاره كرد. از مجموع جنگل‌های طبيعی استان حدود 65/75 درصد آن تجارتی 18/46 درصد حفاظتی و 15/79 درصد مخروبه و اراضی جنگلی است. بنابراين درصد قابل توجهی از جنگل‌های استان مورد استفاده تجاری قرار می‌گيرد كه اين نكته به لحاظ توسعه اقتصادی بسيار حائز اهميت است. رويشگاه جنگلی استان از ارتفاع 300 متری تا 2500 متری ادامه دارد. 2- مراتع: مراتع همانند جنگل‌ها از مهم‌ترين منابع طبيعی تجديدشونده كشور محسوب می‌شوند. مديريت سازنده در اين بخش می‌تواند به توسعه اقتصادی به ويژه در بخش دامداری استان كمک شايانی نمايد. بر اساس اطلاعات موجود مساحت كل مراتع استان حدود 25/1 درصد از مساحت كل مراتع كشور را شامل میشود. بيش از 51 درصد وسعت استان گلستان را مراتع تشکیل می‌دهند. از نظر موقعيت جغرافيايی و آب و هوايی، مراتع استان گلستان را می‌توان به سه گروه عمده مراتع ييلاقی، قشلاقی و ميان بند تقسيم نمود. مراتع ييلاقی: مراتع ییلاقی در قسمت جنوب جنگل‌های استان واقع شده و مساحتی در حدود 250 هزار هكتار را شامل می‌شوند. اين مراتع همه ساله از اواسط بهار مورد تعليف احشام دامداران كردكوی، گرگان، علی‌آباد و مينودشت قرار می‌گيرند. مراتع قشلاقی: بخش قابل ملاحظه‌ای از مراتع استان را مراتع قشلاقی تشكيل می‌دهند و عمدتاً در مناطق دشتی و در شمال استان تا نوار مرزی ادامه می‌يابند. اين مراتع همه ساله مورد تعليف دامداران بومی داشلی برون، گنبدكاووس، مراوه تپه، علی‌آباد و عشاير شمال خراسان قرار می‌گيرند. مراتع ميان بند: مراتع میان بند شامل مراتعی است كه در زمان كوچ دامداران و عشاير از ييلاق به قشلاق و بالعكس مورد استفاده قرار می‌گيرند. بهره‌برداران از این مراتع را قوميت‌های مختلف از جمله كرد و عشاير شمال خراسان، تركمن، شاهرودی، بومی و … تشكيل می‌دهند. پارک جنگلی النگ دره :اين پارک در 6 كيلومتری ضلع جنوبی شهرستان گرگان و در ميان جنگل‌های جلگه‌ای واقع شده است. مساحت آن در حدود 170 هكتار می‌باشد. عبور رودخانه قلاشی از میان اين پارک، وجود چشمه‌های متعدد در نقاط مختلف آن و وجود درختان جنگلی متنوع، فضايی دل‌انگيز و زيبايی را برای بيننده خلق می‌نمايد. پارک جنگلی دلند :اين پارک در 11 كيلومتری غرب شهرستان آزادشهر و در ضلع شرقی شهر دلند، به موازات شاهراه تهران- مشهد قرار گرفته است. وسعت اراضی قابل بهره‌برداری اين پارک در حدود 211 هكتار است و از آب و هوای نيمه مرطوب جنگلی بهره‌مند است. پارک جنگلی قرق :اين پارک در 21 كيلومتری شرق گرگان و در كنار شاهراه تهران- مشهد واقع شده است. مساحت اين پارک 650 هكتار و در حوزه جلگه‌ای قرار گرفته است. پارک جنگلی كردكوی :اين پارک در 4 كيلومتری جنوب شهرستان كردكوی و در مسير جاده كردكوی به درازنو واقع شده و مساحت آن 54 هكتار می‌باشد. از ويژگی‌های اصلی اين پارک وجود رودخانه دايمی به نام «پلنگ پا» می‌باشد. آب پارک از اين رود تأمين میشود. پارک جنگلی نهارخوران :يكی از مهم‌ترين تفرجگاه‌های استان و منطقه شمال كشور مجموعه پارک نهارخوران در 3 كيلومتری جنوب شهر گرگان است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پوشش جانوری استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
تعدد و تنوع فراوان جوامع و گونه‌های گياهی در استان گلستان موجب ايجاد زيستگاه‌های مناسب برای زندگی انواع جانوران شده است. در مناطق جنگلی گونه‌هايی همچون مرال (گاو كوهی) و شوكا، در نواحی استپی قوچ و ميش، در زيستگاه‌های صخره‌ای كل و بز و در نواحی دشتی آهو زندگی می‌كند. همچنين پلنگ، گراز، خرس قهوه‌ای، گرگ، شغال، گربه و پالاس از گونه‌هايی هستند كه در اكثر مناطق به ويژه در حوزه پارک ملی گلستان يافت می‌شوند. جوندگان كوچک اندامی نظير روباه، گربه وحشی، خرگوش، خارپشت، گراز، شغال و موش‌های صحرايی در اطراف تالاب‌های شمالی گنبد كاووس زيست می‌نمايند. مناطق مختلف استان گلستان زيستگاه انواع پرندگان می‌باشد. در دشت‌های تركمن صحرا يک نوع كوكو به نام كوكوی شكم سفيد از جمعيت بالايی برخوردار است و ديگر پرندگان همچون چكاوک‌ها، دراج، هوبره، پرندگان مهم شكاری از قبيل عقاب‌ها، سارگپ‌ها، بالابان، قرقی، دليجه و ... موجود می‌باشند. در حواشی مناطق جنگلی و كوهستانی، پرندگانی از قبيل قرقاول، هما، دال‌ها، كبک دری، كبک معمولی، تيهو و پرندگان پاسری فرم و ديگر گونه‌های خشکی‌زی زيست می‌كنند. لاک‌پشت‌ها، مارها و سوسمارها از جمله دوزيستان و خزندگانی هستند كه در مناطق گوناگون به ويژه در اطراف تالاب‌ها انتشار گسترده‌ای پيدا كرده‌اند. مهم‌ترين منابع شيلاتی در محدوده جنوب شرقی دريای خزر (استان گلستان) به سه گروه عمده ماهيان خاوياری، ماهيان استخوانی وكيلكا ماهيان تقسيم می‌شوند. درياي خزر زيست بوم حدود 90 درصد از ذخاير ماهيان خاوياری (تاسماهيان) جهان می‌باشد. در اين منطقه استحصال خاويار از انواع گونه‌های باارزش دريای خزر شامل فيل ماهی، تاس ماهی (قره بورن)، چالپاش، شيب و دراكول (ازون برون) انجام می‌گيرد. منطقه حفاظت شده جهان نما: اين منطقه با وسعتی معادل 30650 هكتار در مناطق مرتفع جنوب شهرستان گرگان و جنوب شرقی شهرستان كردكوی واقع گرديده و نام آن نيز برگرفته از دهكده‌اي ييلاقی به همين نام در آن منطقه می‌باشد. حداقل ارتفاع اين منطقه از سطح دريا 600 متر و حداكثر 3000 متر است. منطقه شكار ممنوع چلچلی :اين منطقه از نام كوه چلچلی در ارتفاعات جنوب شرقی گرگان اخذ شده است و در شرق منطقه حفاظت شده جهان نما واقع شده است. مساحت آن 33100 هكتار می‌باشد. منطقه چلچلی به دليل دارا بودن پوشش گياهی و جانوری متنوع و رودها و چشمه‌های فراوان، يكی از مناطق و جاذبه‌های طبيعی اين استان به شمار می‌آيد. اين منطقه به دليل نزديكی به مركز استان و وجود قابليت‌های بالقوه گردشگری در تمام فصول مورد بازديد مسافران قرار می‌گيرد و تنوع پوشش گياهی و جانوری در آن باعث شده است كه در ميان پژوهشگران به عنوان يكی از مراكز پژوهشی شناخته شود. منطقه شكار ممنوع عزيزآباد :اين منطقه در 24 كيلومتری شرق شهرستان كلاله واقع گرديده است. مساحت آن در حدود 17000 هكتار است و بلندترين قسمت منطقه از سطح دريا 900 متر ارتفاع دارد. منطقه عزيزآباد يكی از مهم‌ترين زيستگاه‌های قرقاول در سطح كشور به شمار می‌رود. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ویژگی‌های جمعیتی استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
استان گلستان به همان اندازه که برخوردار از تنوع اقلیمی است، در ترکیب قومی، ساختار فرهنگی و اقتصادی نیز تنوع بسیار دارد. این منطقه محل پیوند گروه‌های مختلف اجتماعی است. ساکنین استان گلستان در يک تقسيم‌بندی كلی به دو گروه عمده «فارس»ها و «تركمن»ها تقسيم می‌شوند. بیشتر جمعیت منطقه را فارس‌ها تشکیل می‌دهند که خود شامل دو دسته «بومی» و «مهاجر» می‌باشند. مردمانی با فرهنگ و باورهای محلی خود از غرب (مازندران) و شرق (خراسان) به این سرزمین نقل مکان کرده‌اند. اقوامی که از سیستان و بلوچستان، پس از خشکسالی‌های پی در پی چند دهه گذشته به این منطقه کوچیده‌اند، از مهم‌ترین گروه‌های مهاجر به این خطّه هستند. سمنانی‌ها نیز در جای جای آبادی‌ها و بخش‌های این منطقه پراکنده‌اند. تركمن‌ها به دو تيره «يموت» و «گوگلان» تقسم می‌شوند که در بخش مرکزی و شمالی استان ساکن هستند. ایرانیانِ ترکمن در کناره جنوب شرقی دریای مازندران، از مهم‌ترین گروه‌های قومی- فرهنگی این منطقه به‌شمار می‌روند. ترکمن‌ها؛ شاخه‌ای از ترک‌های آسیای مرکزی هستند که تا قرن پنجم قمری با نام‌های غُز و اُغُز شناخته شده‌اند. از قرن پنجم این قوم، موجودیت خود را با نام «ترکمن» نشان داده است و نخستین حکومتی که در ایران تشکیل دادند، سلجوقیان نام داشت که از 429 تا 590 قمری بر ایران حکومت می‌کردند. اُغزها ابتدا در شمال مغولستان زندگی می‌کردند و بعد به منطقه ایسغ گول (ایسی گول) در جنوب دریاچه خوارزم (خیوه= آرال) آمدند و سرانجام در نزدیکی سیحون و سپس در قسمت‌های جنوبی جیحون پراکنده شدند. امروزه ترکمن‌های یموت در شرق دریای خزر، ترکمن‌های گوگلان در شرق استان و ترکمن‌های تکه، مابین این دو گروه هستند. شهرهای گنبدکاووس، آق‌قلا و بندر ترکمن محل اجتماع ایرانیانِ ترکمن هستند و علاوه بر آن در شهرهای کلاله، گالیکش، گرگان و علی‌آباد کتول هم ترکمن‌ها حضور اجتماعی و فرهنگی قابل توجهی دارند. از دیگر اقوام ساکن در استان می‌توان کردها، ترک‌های آذربایجان، قزلباش‌ها و قزاق‌ها را نام برد . براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390، جمعیت استان گلستان 1777014 نفر می‌باشد که از این تعداد 906182 نفر در نقاط شهری، 870068 نفر در نقاط روستایی زندگی می‌کنند و 764 نفر نیز غیر ساکن می‌باشند. جمعیت شهرستان‌های استان چنین است:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زبان در استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زبان ایرانیان ترکمن، ترکمنی و متعلق به خانواده زبان «اورال- آلتایی» با ریشه اُغزی است که به آن «تاغلی» هم گفته میشود. گروه اُغُزی خود به دو شاخه ترکی اُغُز شرقی و ترکی اُغُز غربی تقسیم میشود. شاخه غربی را ترکی ترکیه و شاخه شرقی را ترکمنی می‌نامند. در کتاب حدودالعالم در خصوص زبان مردم گرگان آمده است که آن‌ها به دو زبان سخن می‌گویند یکی لوترا و دیگر پارسی گرگانی. زبان لوترا نوعی زبان زرگری بوده که در برخی از نقاط ایران، به نام‌های گوناگون رایج بوده است. اما پارسی گرگانی به نظر می‌رسد ترکیبی از گویش خراسانی، تبری (طبرستانی) و قومسی (کومش= دامغان) بوده است. امروز به جز گویش فارسی گرگانی، گویش‌های سیستانی، مازندرانی، شاهرودی از زبان فارسی و زبان‌های ترکمنی و قزاقی به علت حضور این اقوام در این منطقه، رایج هستند. در شهرستان کردکوی زبان رایج، فارسی با گویش طبری (تبری= طبرستانی) است. در شهرستان علی‌آباد کتول زبان رایج مردم، فارسی و طبری (تبری) است و با این حال، گویش‌های سیستانی، شاهرودی و خراسانی نیز در بین مهاجران رواج نسبی دارد. زبان‌های رایج در شهرستان مینودشت، فارسی، ترکی و ترکمنی است. در شهرستان کلاله، ترکیب جمعیتی شامل اقوامی است که به زبان‌های ترکمنی، فارسی، سیستانی و بلوچی صحبت می‌کنند. اغلب ساکنان رامیان، علاوه بر زبان فارسی، به گویشی از ترکی تکلم می‌کنند و از ایل گرایلی به‌شمار می‌روند. این ایل در دوره صفوی برای جلوگیری از هجوم ازبک‌ها به این منطقه انتقال داده شده بودند. علی خان فرمانده ایل که در زمان شاه عباس تمرد کرده بود، به جلاد سپرده شد. زبان رایج مردم در بندر ترکمن، ترکمنی و فارسی است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دین و مذهب در استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بیشتر ساکنان استان گلستان شیعه دوازده امامی می‌باشند ولی در نواحی ترکمن‌نشین گنبد گاووس و گرگان که در مجاورت با نواحی ترکمن‌نشین آسیای میانه قرار دارد، اهالی سنّی مذهب و حنفی می‌باشند. در این میان بلوچ‌های مهاجر به این منطقه نیز سنّی مذهب می‌باشند. در شهرهاى بندر تركمن، آق قلا، گميشان، گنبد کاووس و مراوه تپه، اكثريت با اهل سنت تركمن و بعضى شهرهاى ديگر نيز جمعيت قابل توجهى از تركمن‌هاى اهل سنت زندگى مىكنند. بلوچهاى اهل سنت در روستاها و شهرهاى مختلف پراكندهاند و جمعيت اندكى را تشكيل مىدهند. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پوشاک در استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پوشاک مردان ترکمن لباس اصلی مردان ترکمن، ردای بلندی است از ابریشم، که تا زیر زانوان می‌رسد و «دون» نام دارد. «چاکمن» بالاپوشی بلندتر از کت معمولی است که از پشم شتر بافته میشود. «ایچمک» یا «پوستین» پوششی دیگر است که در هوای سرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. پوستین را از پوست گوسفند تهیه می‌کنند. برای هر پوستین یا ایچمک، پنج تا هشت پوست گوسفند لازم است. «کونیک» هم، پیراهن ساده و فاقد یقه با آستین‌های بلند است که به جای دکمه، بندهایی در آن به‌کار می‌رود. شلوار مردانه عبارتست از تنبان گشادی که رشته‌ای پنبه‌ای، لیفه آن را تشکیل می‌دهد. این شلوار «بالاق» نام دارد. مردان ترکمن دو نوع کلاه دارند؛ یکی «تلپک» که کلاه پوستی است با پشم‌های نسبتاً بلند و «بوریک» یا عرق‌چین که غالباً با نقوش گوناگون، سوزن‌دوزی میشود.     پوشاک زنان ترکمن  زنان ترکمن، پیراهن‌های ابریشمین می‌پوشند که بیشتر به رنگ‌های شاد و از آن میان سرخ یا قرمز است و از این رو «قیرمیز کونیک» نام دارد. در قسمت یقه و سرِ آستین، سوزن‌دوزی دارد. «چابیت» هم بالاپوشی است که روی پیراهن می‌پوشند. شلوار زنان نیز در انتهای پاچه تا ساق پا، سوزن‌دوزی میشود. دختران ترکمن «بوریک» یا عرق‌چینی دارند که با زینت‌آلات نقره آن را می‌آرایند. وقتی دختری ازدواج می‌کند به جای عرق‌چین، پیشانی‌بندی جایگزین میشود که در نزد طوایف گوناگون با نام‌های توپبی، هاساوا و آلین‌دانگی شهرت دارد.     به زیورآلات زنان ترکمن یراق می‌گویند و شامل کمربندی سنگین از پولک‌های نقره‌ای، پابندها و مفصل‌های متصل به هم است که با استادی آن‌ها را تراشیده، در تسمه‌ای چرمی نشانده و به سگکی زیبا که به یکی از پولک‌ها می‌آید، بسته و دوخته‌اند. گوشواره‌های بزرگ، النگوها و گردن‌بندهای طلا و نقره از زیورآلات زنان است. از زیورآلات دیگر می‌توان «گوموش» را نام برد که زیورآلات سینه است و برای پیشگیری از چشم زخم می‌بندند. «طومار» هم از زیورآلات سینه است و برای نگهداری دعا به‌کار می‌رود. «آسیق» هم زیوری است که زنان جوان بر موهایشان می‌بندند. زنان ترکمن زیورآلاتی نیز بر خلعت خود می‌دوزند. آن‌ها بنابر معمول، هم پیراهن پسران و هم پیراهن دختران را با این وسایل آرایش می‌دهند.      از آن جایی که پرورش کرم ابریشم در استان گلستان بسیار رواج دارد از این رو لباس بیشتر مردم ترکمن صحرا از ابریشم بوده و پرورش و تربیت کرم ابریشم نیز به عهده زنان ترکمن بود. ترکمن‌ها، پارچه‌های ابریشمی را در دستگاه ساده‌ای به نام «تارا» به عمل می‌آورند و با رنگ‌های طبیعی که از پوست یا دانه انار و دیگر گیاهان تهیه می‌کنند، رنگ‌آمیزی می‌کنند. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
فعالیت‌های اقتصادی و معیشتی استان گلستان[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
این استان علی‌رغم وسعت کم، تأثیر بسزایی در رشد اقتصادی ایران دارد. تولید و کار برای تولید باعث شده تا در میان استان‌های کشور رقم بالایی از صادرات و تولیدات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص دهد. کشاورزی: محور فعالیت‌های اقتصادی در استان گلستان، فعالیت کشاورزی است. این فعالیت شامل زراعت، باغداری، جنگل‌داری، پرورش دام و طیور، شیلات و آبزیان است. كمی رطوبت، وسعت اراضی جلگه‌ای، تابستان‌های گرم و خشک، به طور چشمگیری زمینه كشت گندم، پنبه، جو، سیب‌زمینی و دانه‌های روغنی همچون سویا و آفتابگردان را در استان به وجود آورده است. گندم عمده‌ترین محصول زراعی استان بوده که به صورت آبی و دیم کشت شده و نسبت به کل کشور از عملکرد بالایی برخوردار است. در بخش باغداری عمده‌ترین تولیدات باغی استان عبارت است از هلو، آلو قطره طلا، پرتقال، نارنگی و توت نوغان .   دامداری: در کنار بخش زراعت و باغداری، استان گلستان به علت دارا بودن شرایط مناسب آب و هوایی نیز برخورداری از مراتع وسیع و مستعد، از موقعیت مناسبی برای پرورش انواع دام بهره‌مند است. فعالیت‌های دامپروری استان به طور عمده شامل انواع دام و طیور، زنبور عسل، کرم ابریشم و آبزیان است. پرورش گاو بیشتر در كوهپایه‌های جنوبی و پرورش گوسفند و بز بیشتر در اراضی جلگه‌ای، و مرتعی رواج دارد. پرورش زنبور عسل نیز به علت شرایط مساعد گیاهی و اقلیمی، در نواحی كوهپایه‌ای و كوهستانی رواج و توسعه یافته و مراكز متعددی را به خود اختصاص داده است. در ضمن با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب و رویش درختان توت، پرورش كرم ابریشم از گذشته‌های دور در این استان مرسوم بوده است. تنوع اقلیمی، شرایط خاص زیست محیطی، برخورداری از منابع آبی لازم از جمله سواحل جنوب شرقی دریای خزر، وجود منطقه‌های آبی خلیج گرگان، تالاب گمیشان و محصور شدن توسط سه حوزه آبخیز گرگان رود، اترک و قره‌سو، این منطقه را از نظر تولید انواع ماهی‌ها و آبزیان به منطقه مهم پرورش و صید ماهی تبدیل کرده است. دو مرکز پرورش ماهیان خاویاری و یک مرکز پرورش ماهیان استخوانی در استان به کار تولید بچه ماهی می‌پردازند و این استان در تولید ماهیان گرمابی جایگاه چهارم را در کشور دارد. طرح پرورش ماهی قزل‌آلا در کشتزارها نیز در حال انجام است.    صنایع کارخانه‌ای: صرف نظر از فعالیت کشاورزی و دامپروری، صنعت این استان به خصوص شهرستان گرگان، بسیار متنوع است. از مهم‌ترین صنایع كارخانه‌ای می‌توان به كارخانه پنبه پاک‌كنی، آرد، نئوپان، قند، كنسرو، فیبر عایق، شیر پاستوریزه و مجموعه‌ای از كارگاه‌های ساخت ماشین‌آلات كشاورزی اشاره كرد.  صنیع دستی: صنایع دستی استان گلستان، هرچند با گذشت زمان و تغییر در سبک زندگی، بخش‌هایی از آن به فراموشی سپرده شده، ولی هنوز حیات پررنگی داشته و گسترش بسیاری دارد. بافت انواع قالی و قالیچه توسط تركمن‌های آق‌قلا، جاجیم در روستای زیارت گرگان، پارچه‌های ابریشمی شامل لباس، روسری، شال گردن، چادر شب، نوار حاشیه‌ای لباس در روستای کسر حوالی شهرستان کلاله حائز اهمیت است. از دیگر صنایع دستی استان می‌توان به بافت نمد، سوزن‌دوزی یا سیاه‌دوزی، ساز سنتی و ساخت زیورآلات ترکمنی اشاره کرد .      از مراکز دیدنی بندر ترکمن، دوشنبه بازار آن‌جاست که از بهترین و متنوع‌ترین بازارهای محلی استان محسوب میشود و سابقه‌ای دیرینه دارد. از مراکز اقتصادی شهر آق‌قلا، پنج‌شنبه بازار را می‌توان نام برد. در این بازار محلی و دیدنی، مردم از هر قشر و صنفی، کالاهای خود را عرضه می‌کنند و بی‌تردید صنایع دستی مردم ترکمن مانند قالی، قالیچه و پشتی‌های زیبا، زینت‌بخش این پنج‌شنبه بازار است. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
منابع و پیوندها[ویرایش] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
«گردآوری شده توسط دپارتمان پژوهش جغرافیایی گروه صنعتی پاکمن» 1- گرگان- از ایران چه می‌دانم؟: رمضانعلی قائمی، دفتر پژوهش‌های فرهنگی 2- تاریخ مازندران: اسماعیل مهجوری 3- http://www.golestan.gov.ir (پایگاه اطلاع‌رسانی استانداری گلستان) 4- http://www.ichto.ir (پرتال سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) منابع عکس‌ها |
۱۳۹۱ اسفند ۲۷, یکشنبه
استان گلستان
اشتراک در:
نظرات پیام (Atom)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر